Wydawnictwo
Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu

Monografia Nieefektywne inwestycje – problem przeinwestowania na przykładzie polskich gospodarstw rolnych w warunkach Wspólnej Polityki Rolnej jest poświęcona tematowi przeinwestowania gospodarstw rolnych. Pod względem inwestycji rolnictwo jest specyficznym sektorem gospodarki, ponieważ wymaga dużego zaangażowania środków trwałych (maszyn, budynków itp.) przy stosunkowo niewielkim ich wykorzystaniu. Wiele niedoskonałości rynku rolnego prowadzi do sytuacji, w której opłacalność inwestycji jest niewielka, w związku z czym brakuje bodźca rynkowego do ich realizacji, a co za tym idzie – wzrostu wydajności pracy. Wobec tego inwestycje w gospodarstwach rolnych są dofinansowane ze środków pochodzących ze Wspólnej Polityki Rolnej. W toku analizy poruszonego tematu zauważono jednak, że może dojść do sytuacji, w której pobudzanie inwestycji w gospodarstwach rolnych prowadzi do ich przeinwestowania rozumianego jako wzrost technicznego uzbrojenia pracy przy braku wzrostu wydajności pracy lub przy jego nieproporcjonalnie niższym wzroście. W monografii oszacowano skalę tego zjawiska, wykorzystując autorską metodę oraz informacje pochodzące z bazy danych FADN. Niniejsze badania przeprowadzone na poziomie mikroekonomicznym mogą być wskazówką i jednocześnie początkiem innego podejścia do przeinwestowania, ocenianego poprzez relację wydajności pracy i technicznego uzbrojenia pracy.

Celem opracowania była ocena skali zjawiska przeinwestowania w środki trwałe polskich gospodarstw rolnych w warunkach wsparcia funduszami Wspólnej Polityki Rolnej. Przeinwestowanie rozumiane było jako wzrost technicznego uzbrojenia pracy, któremu nie towarzyszy adekwatna
poprawa wydajności pracy. Ocenie poddano 3273 gospodarstwa rolne pod kątem ich przeinwestowania, wykorzystując do jego pomiaru autorską metodę. Następnie zbadano skutki tego zjawiska. Przeanalizowano między innymi produkcję, koszty, dochody, zasoby czynników produkcji i ich relacje. Stwierdzono występowanie przeinwestowania w części badanych gospodarstw, w szczególności korzystających ze wsparcia inwestycyjnego Wspólnej Polityki Rolnej. Charakteryzowały się one gorszymi wynikami ekonomicznymi, co w przyszłości może rodzić problemy finansowe. Uzyskane wyniki znacząco pogłębiają prowadzone dotychczas badania na temat przeinwestowania w gospodarstwach rolnych. Ponadto mogą być też wykorzystane jako rekomendacja dla polityki rolnej, dla lepszego monitorowania rozdysponowania środków pomocowych
dedykowanych rolnictwu.

WSTĘP

1. CEL, ZAKRES I METODA BADAWCZA

1.1. Cel i problematyka

1.2. Zakres badań i źródła danych

1.3. Metodyka

2. INTERWENCJONIZM ROLNY W KONTEKŚCIE PROBLEMU PRZEINWESTOWANIA

2.1. Wspólna Polityka Rolna jako przykład interwencjonizmu rolnego

2.2. Niedoskonałość mechanizmu rynkowego a rolnictwo

2.3. Krytyka interwencjonizmu państwowego, w tym interwencjonizmu rolnego

3. INWESTYCJE W ROLNICTWIE POLSKIM

3.1. Charakterystyka rolnictwa w Polsce

3.1.1. Ogólna charakterystyka rolnictwa w Polsce

3.2.2. Rolnictwo w Polsce na tle rolnictwa Unii Europejskiej

3.2. Definicja, istota oraz cele inwestycji

3.3. Specyfika inwestycji rolniczych

3.4. Specyfika oraz wielkość inwestycji rolniczych w Polsce oraz efekty działań inwestycyjnych

3.5. Źródła finansowania inwestycji rolniczych

4. PRZEINWESTOWANIE W ROLNICTWIE

4.1. Definicja przeinwestowania

4.2. Przyczyny przeinwestowania w rolnictwie

4.3. Skutki przeinwestowania w rolnictwie

5. OCENA GOSPODARSTW ROLNYCH WEDŁUG INWESTOWANIA ORAZ KORZYSTANIA I NIEKORZYSTANIA ZE WSPARCIA

INWESTYCYJNEGO W KONTEKŚCIE PRZEINWESTOWANIA, W POLU OBSERWACJI POLSKIEGO FADN – PANEL I

5.1. Skala zjawiska przeinwestowania w polskich gospodarstwach rolnych dla danych panelowych w latach 2010–2019

5.2. Charakterystyka gospodarstw rolnych według inwestowania i korzystania ze wsparcia inwestycyjnego

5.3. Produkcja, koszty i dochody wyodrębnionych grup gospodarstw rolnych według inwestowania i korzystania ze wsparcia inwestycyjnego

6. OCENA GOSPODARSTW ROLNYCH WEDŁUG POZIOMU PRZEINWESTOWANIA – PANEL II

6.1. Skala zjawiska przeinwestowania polskich gospodarstw rolnych dla danych panelowych w latach 2010–2019

6.2. Typy rolnicze gospodarstw a poziomy przeinwestowania

6.3. Powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach według poziomu

przeinwestowania

6.4. Klasy wielkości ekonomicznej w gospodarstwach według poziomu

przeinwestowania

6.5. Podsumowanie charakterystyki poziomów przeinwestowania

7. ZASOBY CZYNNIKÓW PRODUKCJI I RELACJE MIĘDZY NIMI W KONTEKŚCIE PRZEINWESTOWANIA

7.1. Zasoby pracy, ziemi i kapitału

7.2. Relacje między czynnikami produkcji

7.3. Produktywność czynników produkcji

7.4. Dochodowość czynników produkcji

PODSUMOWANIE

BIBLIOGRAFIA

The purpose of the study was to assess the scale of the phenomenon of overinvestment in
fixed assets of Polish farms under the conditions of support from the funds of the Common
Agricultural Policy. Overinvestment was understood as an increase in the technical equipment
of labor, which is not accompanied by an adequate improvement in labor productivity. 3273
farms were assessed in terms of their overinvestment, using the author’s method to measure it.
The effects of this phenomenon were then examined. Among other things, production, costs,
income, factor resources and their relations were analyzed. Overinvestment was found to exist
on some of the farms studied, particularly those benefiting from investment support from the
Common Agricultural Policy. In addition, these farms were characterized by inferior economic
performance, which may give rise to financial problems in the future. The obtained results significantly
deepen the research conducted so far on overinvestment in farms. In addition, they
can also be used as a recommendation for agricultural policy, for better monitoring of the distribution
of aid funds dedicated to agriculture.