Wydawnictwo
Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu

Ziarno owsa wykorzystuje się w Polsce do celów paszowych (80%), konsumpcyjnych (5%) i przemysłowych (15%), podobnie jak we wszystkich regionach świata o klimacie umiarkowanym. W porównaniu do innych zbóż ziarno owsa wyróżnia duża zawartość składników odżywczych, w tym największa zawartość białka o najlepszym zestawie aminokwasów, wysoka zawartość tłuszczu, szczególnie nienasyconych kwasów tłuszczowych, błonnika pokarmowego z frakcją rozpuszczalną, tzw. beta-glukanem, o unikalnych właściwościach prozdrowotnych, a także bogactwo składników mineralnych.

Oprócz unikalnych właściwości prozdrowotnych owies odgrywa ogromną rolę w zmianowaniu jako szczególnie cenna roślina fitosanitarna w płodozmianie o wysokim udziale zbóż. Analiza danych globalnych z okresu 45 lat wykazała najniższy, bo 39-procentowy, wzrost plonowania wśród zbóż i w porównaniu z pszenicą czy kukurydzą był on mniejszy odpowiednio o 108 i 104 pkt. procentowych. Nawożenie azotem jest powszechną metodą maksymalizacji plonu i zwiększenia koncentracji białka w ziarnie. Z uwagi na relatywnie niskie plony i stan agrochemiczny gleb w Polsce, potrzebna jest umiarkowana intensyfikacja nawożenia.

Zasady integrowanej uprawy i ochrony roślin, które obowiązują w Polsce od 2014 r., przyczyniły się do ograniczenia występowania płodozmianów zbożowych. Jednak nadal w wysyconych zbożami zmianowaniach fitosanitarne oddziaływanie owsa ma duże znaczenie dla plonowania innych gatunków. W kontekście adaptacji rolnictwa do wahań przebiegu pogody priorytetowe stają się działania mające na celu ograniczenie negatywnych skutków zmian klimatu, tj. niedoboru opadów poprzez doskonalenie elementów agrotechniki, w tym m.in. stosowanie nawodnień oraz optymalizację nawożenia azotem w uprawie różnych form owsa.

[na podstawie Wstępu]

Cel badań
Ocena reakcji owsa na zróżnicowane warunki pogodowe i agrotechniczne oraz wskazanie działań mitygacyjnych.

Materiał i metody
Badania przeprowadzono w latach 2010–2019 w Zakładzie Doświadczalno-Dydaktycznym Gorzyń Stacja Złotniki, należącym do Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Doświadczenia prowadzono na dwóch formach owsa: oplewionej i nieoplewionej, w których analizowano wpływ wariantu wodnego (niedeszczowany i deszczowany) oraz nawożenia azotem (0, 50, 100, 150 kg N·ha–1).

Podsumowanie
Zmienność poszczególnych okresów rozwojowych owsa była silniej modyfikowana opadami niż temperaturą powietrza. Optymalne opady dla wielkości plonu ziarna owsa w okresie od krzewienia do strzelania w źdźbło oraz od rozwoju ziarniaków do dojrzałości woskowej wynosiły odpowiednio 51,5 mm i 124,5 mm. Forma oplewiona owsa (‘Bingo’) plonowała wyżej średnio o około 36,6% niż forma nagoziarnista (‘Nagus’). Ponadto forma nagoziarnista charakteryzowała się większą zmiennością plonu ziarna i jego komponentów w porównaniu do formy oplewionej. Forma oplewiona owsa reagowała większym spadkiem plonu na skutek niekorzystnych warunków pogodowych. Deszczowanie było czynnikiem stabilizującym plonowanie owsa. U obu form owsa deszczowanie zmniejszyło o połowę współczynniki zmienności plonu, a u formy nieoplewionej spadek wartości współczynników zmienności dotyczył także wszystkich składowych plonu. Plon owsa wzrósł pod wpływem deszczowania o 23,1%. Przyrost ten wynikał z poprawy komponentów plonowania. Nawadnianie owsa zwiększyło masę tysiąca ziaren o 5,6%, liczbę wiech na jednostce powierzchni o 13,4%, a nie wpłynęło na liczbę ziaren w wiesze. Nawadnianie zwiększało plon ziarna owsa na każdej ze stosowanych dawek azotu, a przyrost ten wahał się od 0,25 t∙ha–1 u owsa uprawianego bez nawożenia azotem do 1,28 t∙ha–1 na obiektach nawożonych dawką 100 kg N∙ha–1. W warunkach deszczowania przyrost plonu ziarna owsa w wyniku intensyfikacji nawożenia azotem w badanym zakresie następował do dawki 147 kg N∙ha–1. Efektywność rolnicza i fizjologiczna oraz wykorzystanie azotu z nawozów mineralnych przez owies zmniejszały się wraz ze wzrostem dawki azotu, natomiast wartości emisji CO2 wyraźnie wzrastały i przy dawce 150 kg N∙ha–1 generowały największy wzrost emisji wynoszący w porównaniu z kontrolą 55,2%. Zwiększenie efektywności nawożenia poprzez dopasowanie do uprawianej formy owsa daje możliwość redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Wstęp

1. Problem badawczy i cel badań

2. Materiał i metody badań
2.1 Opis doświadczenia
2.2. Metodyka i zakres badań
2.3. Statystyczne opracowanie wyników

3. Warunki prowadzenia doświadczeń
3.1. Warunki glebowe
3.2. Warunki agrotechniczne
3.3. Warunki pogodowe

4. Wyniki badań
4.1. Wpływ warunków pogodowych na wzrost, rozwój i plonowanie owsa
4.2. Wpływ czynników agrotechnicznych na wzrost, rozwój i plonowanie owsa
4.2.1. Krzewienie produkcyjne i wysokość roślin
4.2.2. Plon ziarna
4.2.3. Plon słomy
4.2.4. Komponenty plonowania
4.2.5. Zmienność plonowania owsa
4.2.6. Współzależności plonu oraz cech kształtujących plonowanie owsa
4.2.7. Plon potencjalnie możliwy do osiągnięcia w optymalnych i utracony w niesprzyjających warunkach pogodowych
4.2.8. Produktywność wody
4.2.9. Zawartość składników organicznych i popiołu w ziarnie
4.2.10. Plon białka
4.2.11. Wartość energetyczna plonu ziarna
4.2.12. Efektywność nawożenia azotem
4.2.13. Wartość siewna ziarna

4.3. Emisja gazów cieplarnianych w uprawie owsa

Aim of the study
The aim of the research was to evaluate the reaction of oats to various weather and agrotechnical conditions and to indicate mitigation measures.

Material and methods
The research was carried out in 2010–32019 at the Research and Education Centre Gorzyń, Złotniki Station, belonging to Poznań University of Life Sciences. In the experiments with two oat forms: hulled and naked, the influence of the water variant (not irrigated and irrigated) and nitrogen fertilization (0, 50, 100, 150 kg N·ha–1) were analysed.

Summary
The variability of individual oat development periods was more strongly modified by rainfall than by air temperature. The optimal precipitation for the size of oat grain yield in the period from tillering to stalk shooting and from kernel development to wax maturity was 51.5 mm and 124.5 mm, respectively. The hulled form of oats (‘Bingo’) yielded an average approximately 36.6% higher than the naked form (‘Nagus’). Moreover, the naked form was characterized by greater variability of the grain yield and its components compared to the hulled form. The hulled oat form reacted with a greater yield decrease due to unfavourable weather conditions. Irrigation was a factor stabilizing the oat yield. In both forms of oats, irrigation reduced by half the coefficients of yield variation, and in the naked form, the decrease in the value of the coefficients of variation also applied to all yield components. The yield of oats increased by 23.1% under the influence of irrigation. This increase was due to the improvement in the yield components. Oat irrigation increased the thousand-grain weight by 5.6%, the number of tassels per unit area by 13.4%, and did not affect the number of grains in the panicle. Irrigation increased the oat grain yield at each of the applied nitrogen doses, and this increase ranged from 0.25 t∙ha–1 in oats cultivated without nitrogen fertilization to 1.28 t∙ha–1 in the objects fertilized with the dose of 100 kg N∙ha –1. Under irrigation conditions, the increase in the oat grain yield as a result of the intensification of nitrogen fertilization in the tested range was observed up to the dose of 147 kg N∙ha–1. Agricultural and physiological efficiency, as well as the use of nitrogen from mineral fertilizers by oats, decreased with the increase in nitrogen dose, while the values of CO2 emission clearly increased and at the dose of 150 kg N∙ha–1 generated the largest increase in emissions, amounting to 55.2% compared to the control. Increasing the efficiency of fertilization by adapting to the cultivated form of oats makes it possible to reduce greenhouse gas emissions.