Wydawnictwo
Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu

Książka nieprzeznaczona do sprzedaży, oferowana w formie ebooka w otwartym dostępie.

Wraz ze zmianami społeczno-gospodarczymi zmienia się natura usług, ich funkcje i sposoby świadczenia. Te przemiany są konsekwencją, ale równocześnie stylumatorem przekształceń struktury gospodarki i jej unowocześniania. wywierają wpływ także na sposoby prowadzenia produkcji rolniczej i stymulują implementację usług w ogólny kształt agrobiznesu.
Rozważania zaprezentowane w monografii dotyczą istoty i znaczenia usług – najpierw w gospodarce ogółem, a później w rolnictwie, w związku z ewolucją poglądów dotyczących wzrostu i rozwoju gospodarczego oraz paradygmatem rozwoju zrównoważonego. W części empirycznej podjęto próbę oceny zróżnicowania poziomu i struktury korzystania z usług produkcyjnych w rolnictwie oraz rozpoznania uwarunkowań ich rozwoju w krajach Unii Europejskiej.

Wprowadzenie. Praca składa się z rozważań teoretycznych nad naturą usług oraz z części empirycznej, która dotyczy usług produkcyjnych w rolnictwie. Za cel dotyczący warstwy teoretycznej badania przyjęto próbę rozpoznania istoty usług oraz określenie ich roli w gospodarce i rolnictwie, w związku z ewolucją poglądów dotyczących wzrostu i rozwoju gospodarczego oraz paradygmatem rozwoju zrównoważonego. W warstwie empirycznej pracy celem jest rozpoznanie zróżnicowania korzystania z usług w rolnictwie oraz próba oceny uwarunkowań rozwoju usług rolniczych w krajach Unii Europejskiej.
Sformułowano następujące zadania badawcze:
• ocena miejsca sektora usług w gospodarce narodowej
• zbadanie poziomu korzystania i struktury rodzajowej usług produkcyjnych w rolnictwie
• zbadanie poziomu korzystania z usług produkcyjnych w zależności od wybranych charakterystyk rolnictwa krajów UE
• budowa typologii regionów UE ze względu na wybrane cechy dotyczące potencjału produkcyjnego, typu produkcji rolniczej i korzystania z usług w gospodarstwach rolnych oraz poszukiwanie związków między przynależnością regionów do poszczególnych typów a poziomem zrównoważenia ich rolnictwa.
Postawiono trzy hipotezy badawcze:
I. Znaczenie usług, mierzone udziałem zatrudnionych w sektorze usług w liczbie zatrudnionych ogółem w gospodarce narodowej oraz udziałem usług w strukturze tworzenia wartości dodanej brutto, było większe w państwach UE-15 lepiej rozwiniętych gospodarczo i charakteryzujących się wyższą wartością dodaną brutto per capita niż UE-10.
II. Poziom korzystania z usług produkcyjnych ogółem w rolnictwie państw Unii Europejskiej w badanym okresie uwarunkowany był przez stopień rozwoju rolnictwa i był wyższy w krajach UE-15 niż w UE-10, jednak sytuacja wewnątrz agregatów UE-15 i UE-10 była pod tym względem zróżnicowana.
III. Rolnictwo w państwach UE-10, „nadrabiając dystans” dzielący je pod względem rozwoju w porównaniu z UE-15 i dążąc do spełnienia wymogów jakościowych i obowiązujących w Unii Europejskiej, zwiększało poziom korzystania z usług produkcyjnych relatywnie szybciej niż w UE-15.
Metody i materiał badań. W badaniach teoretycznych zastosowano metodę dedukcyjną, dialektyczną i komparatywną. W części empirycznej pracy przedstawiono miejsce sektora usług w gospodarce narodowej, a następnie ilościową charakterystykę usług produkcyjnych, wykorzystywanych w rolnictwie w poszczególnych krajach członkowskich UE oraz stopień zróżnicowania poziomu korzystania z tych usług. Obiektem badań były podmioty korzystające z usług rolniczych w krajach Unii Europejskiej (UE-25), w latach 2000-2016. Badanie przeprowadzono na podstawie danych EUROSTAT, FADN i literatury przedmiotu.
Wyniki i wnioski. Podjęto dyskusję na temat aktualności definicji usług i ich klasyfikacji. Zaproponowano nową definicję, uwzględniającą współczesne uwarunkowania rynkowe i cywilizacyjne oraz nową klasyfikację usług, związaną z ich oddziaływaniem na poziom zrównoważenia w wymiarze ekonomicznym, społecznym i środowiskowym. Przedstawiono także propozycję klasyfikacji sektorowej gospodarki i charakterystykę sektorów ze względu na zakres działalności, dynamikę postępu technicznego, dominujące znaczenie dla produktywności oraz dynamikę zatrudnienia i dochodów. Wyniki uzyskane w części empirycznej pozwoliły pozytywnie zweryfikować hipotezę I. Udział usług w tworzeniu wartości dodanej jest związany ze stadium rozwoju gospodarczego, w jakim znajdują się poszczególne państwa i zamożnością (bogactwem) mieszkańców. Państwa, które wstąpiły do Unii Europejskiej po 2004 roku, cechował niski udział usług w strukturze zatrudnienia oraz w strukturze wartości dodanej brutto. We wszystkich państwach można jednak zauważyć postępującą serwicyzację gospodarki, czyli zwiększanie się roli usług zarówno w strukturze zatrudnienia, jak i w tworzeniu wartości dodanej brutto.
Pozytywnie zweryfikowano także hipotezę II. Poziom korzystania ze wszystkich poddanych badaniu trzech rodzajów usług produkcyjnych w rolnictwie był wyższy w agregacie UE-15 niż w UE-10. Jednak sytuacja była pod tym względem zróżnicowana wewnątrz agregatu UE-15 i UE-10, a w UE-15 zdarzały się przypadki państw charakteryzujących się niższym poziomem korzystania z usług niż w niektórych państwach UE-10. Potwierdza to związek poziomu korzystania z usług z rozwojem rolnictwa, jednak wskazuje także na konieczność uwzględnienia specyfiki tego sektora w poszczególnych krajach. Nie zaprzecza to postawionej hipotezie, jednak różnicuje sytuację wewnątrz agregatów.
W zakresie dotyczącym usług rolniczych (związanych z produkcją roślinną) nie znalazła potwierdzenia hipoteza III. Wartość usług rolniczych wzrastała szybciej w państwach UE-15. W przypadku usług rolniczych dostosowanie w państwach UE-10 odbywało się częściej przez modernizację i rozbudowę parku maszynowego, a więc zmierzało w kierunku samowystarczalności gospodarstw rolnych w sferze technicznej obsługi procesów produkcji roślinnej. Hipotezę III zweryfikowano natomiast pozytywnie w zakresie dotyczącym usług weterynaryjnych i finansowych. Tempo wzrostu poziomu korzystania z usług produkcyjnych w rolnictwie było w przypadku tych usług w badanych latach relatywnie wyższe (w stosunku do stanu wyjściowego) w państwach UE-10 w porównaniu z UE-15. Relatywnie wysokie tempo wzrostu wartości usług weterynaryjnych w UE-10 mogło wynikać z dążenia jej członków do spełnienia standardów jakościowych po akcesji do UE, a w przypadku usług finansowych − z włączenia tych krajów do systemu funduszy strukturalnych i WPR. W odniesieniu do tych usług nie ma możliwości zastąpienia ich własną pracą lub własnymi maszynami, korzystanie z wyspecjalizowanych usług weterynaryjnych jest więc koniecznością, jeżeli gospodarstwa dążą do spełniania wymogów jakościowych i prawnych w zakresie produkcji zwierzęcej, natomiast korzystanie z usług finansowych jest często niezbędne, aby inwestować i/lub korzystać ze środków transferowych, dostępnych w ramach WPR i innych programów Unii Europejskiej.

WPROWADZENIE

1. ZAGADNIENIA WSTĘPNE
1.1. Cel badań i hipotezy
1.2. Zakresy pracy, uwagi metodyczne i materiały źródłowe

2. POJĘCIE I WYBRANE KLASYFIKACJE USŁUG 
2.1. Definicje i specyficzne cechy usług
2.2. Wybrane klasyfikacje usług 

3. ROLA I MIEJSCE USŁUG W GOSPODARCE
3.1. Funkcje usług w gospodarce narodowej 
3.2. Uwarunkowania wzrostu znaczenia usług w gospodarce
3.3. Teoria trzech sektorów
3.4. Usługi a wzrost i rozwój gospodarczy
3.5. Znaczenie usług w gospodarce – przykład krajów UE

4. SPECYFIKA USŁUG W ROLNICTWIE 
4.1. Teoria trzech sektorów a koncepcja agrobiznesu 
4.2. Usługi w rolnictwie a paradygmat zrównoważonego rozwoju 
4.3. Usługi produkcyjne w rolnictwie 
4.4. Czynniki kształtujące popyt i podaż usług w rolnictwie 
4.5. Wspólna Polityka Rolna a rozwój usług produkcyjnych w rolnictwie 

5. USŁUGI PRODUKCYJNE W ROLNICTWIE PAŃSTW UNII EUROPEJSKIEJ – ANALIZA EMPIRYCZNA 
5.1. Poziom korzystania i struktura rodzajowa usług produkcyjnych w rolnictwie 
5.2. Poziom korzystania z usług produkcyjnych a wybrane charakterystyki rolnictwa
5.3. Typologia regionów ze względu na korzystanie z usług rolniczych versus poziom (nie)zrównoważenia rolnictwa 

PODSUMOWANIE I WNIOSKI 

LITERATURA 

Introduction. The study comprises a theoretical discussion on the nature of services and the empirical part, which concerns production services in agriculture. The aim of the theoretical layer of this research is to investigate the nature of services and determine their role in the economy and in agriculture in view of the evolution in approaches to economic growth and development, as well as the paradigm of sustainable development. In the empirical layer of the study the aim is to determine the diversification in the absorption of services in agriculture and to produce a preliminary evaluation of development of agricultural services in the EU countries.
In order to attain such aims the following research tasks were formulated:
• evaluation of the position of the tertiary sector in the national economy
• investigation of the level of absorption and type structure of production services in agriculture
• determination of the degree of absorption of production services depending on selected characteristics of agriculture in the EU member countries
• development of a typology of EU regions in terms of selected characteristics concerning the production potential, type of agricultural production and use of services in farms and search for relationships between classification of regions to individual types and the level of sustainability of their agriculture.
Three research hypotheses were set:
I. The importance of services measured by both the share of the employed in the tertiary sector in the total number of employed in the national economy and the share of services in the structure of generated gross added value were greater in the EU-15 countries, more developed economically and characterized by a greater gross added value per capita than in the EU-10 countries.
II. The level of absorption of total production services in the agriculture of the EU member countries in a specified period was determined by the standard of development of their agriculture and it was greater in the EU-15 countries than in the EU-10; however, the situation within the EU-15 and EU-10 aggregates varied in this respect.
III. Agriculture in the EU-10 countries in order to narrow the gap in the stage of development to the EU-15 countries and striving to meet the qualitative requirements and standards binding in the EU has been increasing the absorption of production services at a relatively faster rate than in the EU-15.
Research methods and materials. In theoretical studies the deductive, dialectic and comparative methods were applied. The empirical part of the study presented the position of the tertiary sector in the national economy, followed by the quantitative characteristics of production services used in agriculture in individual EU member countries and the degree of diversification in the absorption of these services. Objects of the study included entities using agricultural services in the EU countries (EU-25) in the years 2000-2016. The study was conducted based on EUROSTAT and FADN data as well as literature on the subject.
Results and conclusions. A discussion was undertaken on the applicability of the definitions of services and their classification. A new definition was proposed, taking into consideration current market and civilization conditions as well as a new classification of services, related to their impact on the level of sustainability in the economic, social and environmental sense. A classification of the sector economy and characteristics of the sectors were proposed in terms of the scope of their activity, dynamics of technological progress, the dominant importance for productivity as well as dynamics of employment and income.
Results obtained in the empirical section made it possible to positively verify hypothesis I. The share of services in the generation of added value is connected with the stage of economic development of individual states and affluence (wealth) of inhabitants. Countries, which accessed the EU after 2004 were characterized by a low share of services in the employment structure and in the structure of gross added value. However, in all the countries we may observe progressing servitization of the economy, i.e. an increasing role of services both in the employment structure and in the generation of gross added value.
Hypothesis II was also positively verified. The level of absorption of all the three types of production services in agriculture under investigation was greater in the EU-15 aggregate than in the EU-10. However, the situation varied in this respect within the EU-15 and EU-10 aggregates, while in EU-15 there were some countries characterized by a lower level of absorption of services than in some EU-10 countries. This confirms a relationship between the level of absorption of services and the development of agriculture; however, it also indicates the need to consider the specific nature of this sector in individual countries. This does not refute the proposed hypothesis; however, it differentiates the situation within aggregates.
Within the scope concerning agricultural services (related with crop production) hypothesis III was not confirmed. The value of agricultural services was increasing faster in the EU-15 countries. In the case of agricultural services adaptation in the EU-10 countries was implemented more frequently through modernization and expansion of the machine pool, i.e. towards self-sufficiency of farms in terms of the technical operation of crop production processes. However, hypothesis III was verified positively in its scope concerning veterinary expenses and financial intermediation services indirectly measured. The rate of an increase in absorption of production services in agriculture in the case of these services in the analysed years was relatively higher (in relation to the initial status) in the EU-10 countries when compared to EU-15. Relatively high rates of increase in the value of veterinary expenses in the EU-10 countries may have resulted from the attempts by these countries to meet the qualitative criteria following their accession to the EU, while in the case of financial services it may have been connected with the incorporation of these countries in the structural funds system and the CAP. In the case of these services they may not be replaced with the farmers’ work or their machines, it is necessary to use specialized veterinary expenses, if farms are striving to meet qualitative and legal requirements concerning animal production, while the use of financial services is often necessary at investing and/or when using transfer resources available within the CAP and other EU programs.