Wydawnictwo
Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu

Od lat spaceruję po lasach Palędzko-Zakrzewskich, na południowy zachód od Poznania. Wcześniej tylko raz udało mi się natrafić na wiewiórkę pospolitą około 5 km od domu. Jak wielkie było zatem moje zdziwienie, gdy w sierpniu 2021 r. zauważyłam wiewiórkę w ogrodzie. Niestety okazało się, że leży już bez życia. Niniejsze opracowanie jest symbolicznym hołdem składanym temu dobrze znanemu gatunkowi gryzonia.

[fragment książki]

Publikacja przeglądowa zawiera podrozdziały omawiające pochodzenie rodziny Sciuridae, ekologię oraz anatomię wiewiórki pospolitej Sciurus vulgaris fuscoater. Scharakteryzowano interakcje między wiewiórkami pospolitą i szarą (Sciurus carolinensis), w tym wpływ wiewiórki szarej na populacje wiewiórki pospolitej oraz na ekosystem leśny, który zajmuje. Przedstawiono wyniki najnowszych badań na temat ekspansji wiewiórki szarej na obszarze Europy. Opisano również naturalnych wrogów wiewiórki pospolitej oraz czynniki ryzyka przy kontakcie z wiewiórką pospolitą.
Publikacja zawiera też opisy innych gatunków z rodziny Sciuridae, a ponadto najstarszych kopalnych szczątków latającej wiewiórki oraz gatunku Pteromys volans, czyli polatuchy syberyjskiej. Przytoczony został również przykład adopcji u wiewiórek na podstawie badania sosnowiórek czerwonych (Tamiasciurus hudsonicus).
W drugiej części publikacji – która ma zdecydowanie lżejszy, bo popularnonaukowy charakter – opisana została wiewiórka pospolita, a także wybrane zagadnienia dotyczące owadów nekrofilnych i nekrofagicznych. Wyjaśniono wybór specyficznej tematyki tego opracowania, co powiązane jest niewątpliwie z moimi zainteresowaniami badawczymi. Ze szczególną uwagą przedstawiłam anatomię S. vulgaris fuscoater. Część badawcza dotyczy ułożenia w pozycji anatomicznej szkieletu młodej, lecz już dojrzałej Sciurus vulgaris fuscoater. Precyzyjne rysunki ilustrują poszczególne gatunki i budowę anatomiczną wybranych zwierząt.

Słowem wstępu | 7
Abstrakt | 8
Summary | 9

Część I. Fakty naukowe | 11
Najstarsze znalezione szczątki wiewiórki | 11
Historia systematyki rodziny Sciuridae | 11
Najstarsze kopalne szczątki latającej wiewiórki | 12
Systematyka | 13
Wygląd wiewiórki | 14
Występowanie wiewiórki pospolitej | 18
Siedlisko wiewiórki | 20
Preferencje siedliskowe | 20
Dieta wiewiórki | 21
Pamięć wiewiórki | 22
Dlaczego siekacze wiewiórek są pomarańczowe? | 25
Anatomia wiewiórek | 27
Rozmnażanie | 28
Długość życia | 28
Czynniki ryzyka związane z wiewiórką pospolitą | 28
Naturalni wrogowie | 31
Zależności między wiewiórką pospolitą a wiewiórką szarą | 31
Wpływ wiewiórki szarej na ekosystem leśny | 32
Wpływ wiewiórki szarej na populacje wiewiórki pospolitej | 32
Dlaczego zimą widujemy wiewiórki rzadziej? | 36
Adopcja u wiewiórek | 36
Przedstawiciel mniej znanego gatunku z rodziny wiewiórkowatych | 37

Część II. Historia wiewiórki | 41
Wyprawa wiewiórki | 41
Hipotezy | 41
Fascynacja szkieletami | 41
Dlaczego szkielet wiewiórki? | 42
W szkle do lasu | 43
Proces maceracji | 43
Nic w przyrodzie nie ginie i wszystko ma swoje miejsce | 46
Szkielet Sciurus vulgaris fuscoater w pozycji anatomicznej | 46
Podziękowania | 51
Literatura | 53

Literature review publication with a subjective choice of topics. Subsections discussing the origins and phylogenetic analysis of the family Sciuridae, including the oldest found species of squirrel, the history of the systematics of the Sciuridae family, and the oldest fossil skeleton of a flying squirrel.
The focus is on the Central European red squirrel (Sciurus vulgaris fuscoater) and Sciurus vulgaris subspecies and their systematics. There are Sciurus vulgaris ecology, and anatomy descriptions. Interactions with an invasive grey squirrel (Sciurus carolinensis), dependence between these two species, differences between their memory; the impact of the grey squirrel on forest ecosystem and population of the red squirrel in Europe by transmission of pathogens. Results of the latest research on the expansion of the gray squirrel in Europe. Risk factors relating to contact with S. vulgaris as well as natural enemies of the squirrel are mentioned. The publication describes the Siberian flying squirrel (Pteromys volans), and adoption in squirrels with an example of the American red squirrel (Tamiasciurus hudsonicus).
The second part is of a popular science nature and is intended for younger readers, where the found young squirrel, by me, is mentioned. Also, there are descriptions of chosen features of necrophilic and necrophagic insects. I also mention my scientific interests in bioarchaeology and biological anthropology, which contributed to the research on the squirrels anatomy. The original experimental research part is included. The skeletal anatomy of the squirrel is described in detail, with photographic documentation of the arrangement of the male Sciurus vulgaris fuscoater skeleton in the anatomical position. My meticulously made illustrations depicting members of the Sciuridae family and selected features of squirrels, and necrophilic and necrophagous insects provide insight into this species and its characteristic traits.