Wydawnictwo
Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu

W 1960 r. ukazała się Fitopatologia leśna prof. zw. dr. Karola Mańki, pierwsze tego typu opracowanie w historii polskich nauk leśnych. Duże zainteresowanie oraz zapotrzebowanie środowiska leśników praktyków oraz kształcących się do pełnienia tego zawodu wpływały na przygotowywane kolejne wydania uzupełniane oraz aktualizowane. Przez ponad pół wieku podręcznik był źródłem wiedzy o chorobach drzew leśnych i parkowych, bardzo przydatnym, rzetelnym, na wysokim poziomie naukowym. Opisywał symptomy i sprawców chorób, głównie infekcyjnych, warunki sprzyjające ich występowaniu, a także metody oraz środki zapobiegania
i zwalczania.

Nowy, wieloautorski podręcznik akademicki kontynuuje koncepcję merytoryczną oraz ideową poprzednich wydań, jest oparty na współczesnej wiedzy naukowej zawartej w polskich i zagranicznych publikacjach oraz doświadczeniu praktycznym fitopatologów. Został przygotowany przez liczny zespół pracowników naukowych – specjalistów zajmujących się różnymi aspektami teoretycznymi i praktycznymi chorób drzew, którzy reprezentują wiele placówek naukowych w kraju. Szczególnie cenne i pożyteczne dla leśników oraz służb ochrony lasu i przyrody mogą być informacje o nowych chorobach, które dopiero niedawno pojawiły się w naszych lasach oraz o groźnych chorobach, dotkliwie niszczących drzewostany w ekosystemach leśnych Europy, które z dużym prawdopodobieństwem mogą wystąpić również w Polsce.

Przedmowa

CZĘŚĆ PIERWSZA
I. Przedmiot i gospodarcze znaczenie fitopatologii leśnej

II. Zarys historii fitopatologii leśnej

III. Pojęcie, istota i klasyfikacja chorób roślin

IV. Symptomologia
4.1. Wprowadzenie
4.2. Ogólny podział objawów chorobowych
4.3. Szczegółowy podział objawów chorobowych
4.3.1. Wprowadzenie
4.3.2. Więdnięcia
4.3.3. Przebarwienia
4.3.4. Nekrozy
4.3.5. Zniekształcenia
4.3.6. Rany
4.3.7. Wydzieliny

V. Etiologia
5.1. Abiotyczne czynniki chorobotwórcze
5.1.1. Wprowadzenie
5.1.2. Klimat
5.1.3. Niska temperatura
5.1.4. Wysoka temperatura
5.1.5. Susza – deficyt wody
5.1.6. Nadmiar wody
5.1.7. Opady atmosferyczne
5.1.8. Wiatr
5.1.9. Niedobór lub nadmiar składników pokarmowych
5.1.10. Emisje substancji przemysłowych
5.1.11. Erozje i ruchy masowe
5.1.12. Zaburzenia pola elektromagnetycznego
5.2. Biotyczne czynniki chorobotwórcze
5.2.1. Wprowadzenie
5.2.2. Virus – Wirusy
5.2.3. Bacteria – Bakterie
5.2.4. Patogeny roślin z królestwa Protozoa
5.2.5. Patogeny roślin z królestwa Chromista
5.2.6. Patogeny roślin z królestwa Fungi (Mycota)
5.2.7. Pasożytnicze rośliny nasienne
5.2.8. Nematoda – Nicienie

VI. Proces chorobowy roślin i jego uwarunkowania
6.1. Wprowadzenie
6.2. Rola rośliny gospodarza w procesie chorobowym
6.3. Rola patogena w procesie chorobowym
6.3.1. Wprowadzenie
6.3.2. Zakażenie (infekcja)
6.3.3. Wylęganie (inkubacja)
6.3.4. Wystąpienie objawów (symptomacja)
6.4. Rola środowiska zewnętrznego i czasu w procesie chorobowym
6.4.1. Wprowadzenie
6.4.2. Wpływ środowiska zewnętrznego na gospodarza
6.4.3. Wpływ środowiska zewnętrznego na patogena
6.4.4. Czynnik czasu w procesie chorobowym
6.4.5. Interakcja między gospodarzem, patogenem, środowiskiem i czasem

VII. Ochrona przed chorobami (zwalczanie chorób)
7.1. Wprowadzenie
7.2. Integrowana ochrona i strategia ochrony przed chorobami
7.3. Taktyka (metody) ochrony roślin przed chorobami
7.3.1. Wprowadzenie
7.3.2. Metoda hodowli odpornościowej
7.3.3. Metoda agrotechniczna (hylotechniczna)
7.3.4. Metoda kwarantanny
7.3.5. Metoda biologiczna
7.3.6. Metoda mechaniczna
7.3.7. Metoda fizyczna
7.3.8. Metoda chemiczna

VIII. Zarys metod badań fitopatologicznych

CZĘŚĆ DRUGA
IX. Choroby owoców i nasion
9.1. Wprowadzenie
9.2. Choroby niepasożytnicze
9.3. Mumifikacje
9.3.1. Mumifikacja żołędzi / Mummification of acorn
9.3.2. Mumifikacja nasion brzozy / Mummification of birch seeds
9.4. Zgnilizny owoców i nasion
9.4.1. Czarna zgnilizna żołędzi / Black rot of acorns
9.4.2. Żółta zgnilizna żołędzi / Yellow rot of acorns
9.4.3. Brunatna zgnilizna żołędzi / Brown rot of acorns
9.5. Bezpłodność
9.5.1. Bezpłodność świerka / Infertility of spruce
9.5.2. Bezpłodność topoli i olszy / Infertility of poplar and alder
9.6. Plamistość
9.6.1. Fomoza żołędzi / Phomopsis lesions of acorns
9.6.2. Antraknoza orzecha włoskiego / Walnut anthracnose, Walnut black spot
9.6.3. Plamistość skrzydlaków klonu / Acer wings spot
9.6.4. Plamistość skrzydlaków jesionu / Heterosporium leaf spot
9.6.5. Antraknoza żołędzi i bukwi / Anthracnose of acorns and beechnuts
9.6.6. Rizoktonioza żołędzi i bukwi / Rhizoctonia rot of acorns and beechnuts
9.6.7. Pleśnienie owoców i nasion / Fruit rots and seed molds

X. Choroby kiełków i siewek
10.1.Wprowadzenie
10.2. Niepasożytnicze choroby siewek
10.3. Choroby siewek powodowane przez nicienie
10.4. Choroby siewek powodowane przez grzyby
10.4.1. Zgorzel siewek / Seedling damping off
10.4.2. Pleśnienie dębu / Rosellinia root rot, Ring-dying disease
10.4.3. Przewężenie podstawy łodygi / Strangling disease
10.4.4. Dławienie siewek / Strangling disease
 
XI. Choroby igieł
11.1. Choroby niepasożytnicze
11.2. Choroby wirusowe
11.3. Choroby powodowane przez grzyby
11.3.1. Choroby igieł sosny
11.3.2. Osutki świerka
11.3.3. Rdze świerka / Chrysomyxa rusts of spruce
11.3.4. Osutki jodły
11.3.5. Rdze igieł jodły
11.3.6.Osutki modrzewia
11.3.7. Rdze igieł modrzewi
11.3.8. Osutki daglezji
11.3.9. Zamieranie igieł choiny / Needle blight of hemlock
11.3.10. Brunatnienie łusek żywotnika / Cedar needle blight, Keithia needle blight

XII. Choroby liści
12.1.Wprowadzenie
12.2. Choroby niepasożytnicze
12.3. Choroby wirusowe
12.4. Choroby powodowane przez bakterie
12.4.1. Wprowadzenie
12.4.2. Bakteryjna zgorzel orzecha włoskiego / Walnut bacterial blight
12.4.3. Bakteryjna plamistość liści i pędów morwy / Bacterial blight of mulberry
12.4.4. Bakterioza lilaka / Bacterial blight of lilac
12.5. Choroby powodowane przez grzyby
12.5.1. Zewnętrzniaki workowe / Leaf curl diseases
12.5.2. Mączniak prawdziwy dębu / Oak powdery mildew
12.5.3. Sadzowatość liści i igieł / Sooty mold
12.5.4. Choroby topoli
12.5.5. Choroby wierzby
12.5.6. Antraknoza (plamistość zgorzelowa) / Plane anthracnose
12.5.7. Smołowata plamistość klonu i wierzby / Tar spot of maple, Sycamore tarspot
12.5.8. Inne choroby liści

XIII. Choroby gałęzi i pni drzew iglastych
13.1.Wprowadzenie
13.2. Rdza kory sosny zwyczajnej / Scots pine blister rust
13.3. Rdza kory wejmutki, rdza wejmutkowo-porzeczkowa / White pine blister rust
13.4.Inne rdze na korze sosen
13.5. Rak odziomka sosny / Crumenulopsis canker of pine
13.6. Żywiczny rak sosny / Pitch canker of pine
13.7. Rdza jodły i goździkowatych (rak jodły) / Broom rust of fir
13.8. Rak modrzewia / Larch canker
13.9. Gruzełek świerka / Nectria canker of spruce
13.10. Zamieranie pędów sosny / Brunchorstia dieback, Cenangium dieback
13.11. Zamieranie wierzchołków pędów sosny / Diplodia blight of pine
13.12. Skrętak sosny / Pine twisting rust
13.13. Zgorzel pędów świerka / Sirococcus tip blight
13.14. Przewężenia pędów daglezji / Phacidiopycnis cankers of conifers
13.15. Zgorzel pędów drzew iglastych / Phomopsis canker of conifers
13.16. Zgorzel pędów drzew iglastych / Pestalotiopsis blight of conifers
13.17. Zamieranie pędów żywotnika / Kabatina blight of Cupressaceae
13.18. Zamieranie pędów jałowca / Kabatina blight of juniper
13.19. Rdze kory jałowca / Gymnosporangium rusts of juniper

XIV. Choroby gałęzi i pni drzew liściastych
14.1. Choroby powodowane przez bakterie
14.1.1. Zaraza ogniowa / Fire blight
14.1.2. Bakteryjne więdnięcie wierzby / Watermark disease
14.1.3. Rak bakteryjny jesionu / Bacterial canker of ash tree
14.1.4. Rak bakteryjny topoli / Bacterial canker of poplar
14.2. Choroby powodowane przez grzyby
14.2.1. Gruzełek cynobrowy / Coral spot, Nectria canker
14.2.2. Zgorzel pędów wierzby i czarny rak wierzby / Willow scab and willow black canker
14.2.3. Pomór topoli / Poplar canker, Poplar dieback, Dothichiza canker
14.2.4. Zgorzel kory topoli / Poplar scab
14.2.5. Zgorzel kasztana (rak kasztana) / Chestnut blight
14.2.6. Zamieranie pędów dębu / Bark canker of oak, Bark dieback of oak, Bot canker of oak, Botryosphaeria canker
14.2.7. Zamieranie jesionu / Ash dieback, Chalara ash dieback

XV. Choroby pnia drzew leśnych
15.1. Choroby powodowane przez bakterie
15.2. Choroby powodowane przez grzyby
15.2.1. Rak tarczowaty topoli / Target canker disease
15.2.2. Rak gruzełkowy drzew liściastych / Nectria canker, Bark disease
15.2.3. Zgnilizna biała jamkowata sosny (= huba sosny) / Red ring rot
 
XVI. Choroby korzeni
16.1.Wprowadzenie
16.2. Choroby powodowane przez bakterie
16.2.1. Guzowatość korzeni / Crown gall
16.3. Choroby powodowane przez grzyby
16.3.1. Opieńkowa zgnilizna korzeni / Armillaria root disease
16.3.2. Huba korzeni / Annosus root disease
16.3.3. Inne choroby korzeni

XVII. Mykoryzy a choroby roślin drzewiastych
17.1. Mykoryza – wstęp
17.2.Ektomykoryza
17.3.Ektendomykoryza sosny i modrzewia
17.4. Mykoryza arbutoidalna
17.5. Mykoryza monotropoidalna
17.6. Mykoryza arbuskularna
17.7. Mykoryza storczykowatych
17.8. Mykoryza erykoidalna
17.9. Ciemnostrzępkowe grzyby endofityczne
17.10. Rola grzybów mykoryzowych i mykoryz w biologicznej ochronie drzew przed patogenami

XVIII. Choroby systemiczne
18.1. Choroby powodowane przez bakterie
18.1.1. Żółtaczka wiązu (nekroza łyka wiązu) / Elm yellows (Elm phloem necrosis)
18.2. Choroby powodowane przez grzyby
18.2.1. Holenderska choroba wiązów / Dutch elm disease, DED
18.2.2. Zamieranie dębów / Oak wilt
18.2.3. Więdnięcie drzew liściastych / Verticillium wilt of shade trees
18.2.4. Srebrzystość liści / Silver leaf disease
18.3. Choroby powodowane przez nicienie – więdnięcie sosny / Pine wilt disease

XIX. Choroby wieloczynnikowe
19.1. Zamieranie brzozy / Birch decline, Birch dieback
19.2. Zamieranie dębu / Oak decline
19.3. Zamieranie jodły / Fir decline
19.4. Zamieranie jaworu / Sycamore decline and dieback

XX. Zgnilizny drewna
20.1.Wprowadzenie
20.2.Istota zgnilizny
20.3. Podział zgnilizn drewna
20.3.1. Wprowadzenie
20.3.2. Zgnilizna brunatna
20.3.3. Zgnilizna biała jednolita
20.3.4. Zgnilizna biała jamkowata
20.3.5.Zgnilizna szara
20.4. Metody wykrywania zgnilizn drewna i identyfikowania ich sprawców
20.5. Zgnilizna brunatna drewna drzew iglastych i liściastych
20.6. Biała niejednolita zgnilizna drewna
20.7. Zgnilizna biała jednolita drewna drzew iglastych
20.8. Zgnilizna biała jednolita drewna drzew liściastych
20.9.Szara zgnilizna drewna
20.10. Zgnilizny drewna w budynkach
20.11. Zwalczanie zgnilizn i ochrona drewna
20.12. Prawnie chronione gatunki grzybów rozkładających drewno

XXI. Przebarwienia drewna
21.1.Wprowadzenie
21.2. Sinizna
21.3. Brunatnienie
21.4. Czerwień bielu
21.5. Inne barwice
21.6. Pleśnienie drewna

Literatura
Indeks